*محمدرضا پهلوان_برای اینکه به نقش و جایگاه امر مهم اطلاع رسانی و تبلیغات در حوزه روابط عمومی ها در ترویج و توسعه صادرات صنایع دستی بپردازیم، بایستی به شناختی نسبی از وضعیت موجود و تاریخچه صنایع دستی در ایران آگاه شویم.

20 خرداد مطابق با 10 ژوئن روز جهانی صنایع دستی نام گذاری شده است. این تصمیم در سال 1964 میلادی در کنگره ی جهانی صنایع دستی (وابسته به سازمان علمی، فرهنگی ملل متحد (یونسکو) با حضور هنرمندان، صنعتگران و اساتید این هنراز 40 کشور جهان اتخاذ شده است. جمهوری اسلامی ایران در سال 1968 میلادی (1347 خورشیدی) به تبع آسیایی بودن به عضویت مجمع آسیا اقیانوسیه شورای جهانی صنایع دستی درآمده است. از اهداف مهم این شورا، حفظ و تقویت صنایع دستی، ایجاد همبستگی میان صنعتگران جهان، بالا بردن سطح اطلاعات هنرمندان و تعاملات فی مابین را می توان نام برد.

سازمان صنایع دستی ایران در سال 1385 پس از ادغام سازمان میراث فرهنگی و سازمان ایرانگردی و جهانگردی به این دو سازمان پیوست و تحت عنوان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به صورت یک سازمان مستقل و در حوزه معاونت رئیس جمهور به فعالیت می پردازد.

به نظر کارشناسان سرزمین ایران موزه ای بزرگ است. پر واضح است که با نگاهی گذرا به تاریخ چند هزار ساله ی ایران می توان دریافت که زنان و مردان ایرانی هنرمندان باذوق و سلیقه ای بودند و اینکه امروزه ما شاهد اخذ مقام های نخست درحوزه این هنر و صنعت در سطوح جهانی هستیم، همه و همه گویای این ادعاست. تقریباً هر یک از اشیاء موزه ای مربوط به سرزمین ایران که در حال حاضر زینت بخش موزه های داخلی و خارجی هستند در ابتدای امر به عنوان یک اثر دستی قلملداد می شده اند.

جام 4 هزار ساله ی سفالی شوش که مزین به نقش بُز افسانه ای آریایی است و امروزه در موزه لوور فرانسه نگهداری می شود، یکی از شاخص ترین نمونه های صنایع دستی ایران است. وجود سفالینه ها ،ظروف ، جام ها، ابریق ها و ریتون های بسیاری از هزاره اول تا ششم قبل از میلاد در موزه های ایران و جهان نشان از خلاقیت و سرپنجه توانمند هنرمندان ایران دارد که چشم هر بیننده ای را خیره می کنند.

فرش «پازیریک» مشهورترین دست بافته ایرانیان است. این دست بافته مربوط به دوره ی هخامنشی است و در خراسان بزرگ بافته شده ،باستان شناسان این اثر هنری را در گور یخ زده ی یکی از فرمانروایان سکایی در سیبری کشف کرده اند.

در طول تاریخ نقش بانوان ایرانی بسیار فعال تر و چشم گیرتر از مردان بوده و هم اکنون هم می تواند این طور باشد چرا که با حداقل امکانات و در محل سکونت خود می توانند به تولید این قبیل صنایع دستی بپردازند. بی شک این امر به گسترش مشاغل خانگی کمک شایانی می کند. زیرا زنان ذاتاً از حوصله، شکیبایی و سلیقه ی بیشتری نسبت به مردان برخوردارند.

براساس یک آمار رسمی، هنرمندان و صنعتگران صنایع دستی و هنرهای سنتی کشور را حدود دو میلیون نفر در کشور تخمین زده اند. این مبنا اگر مقایسه ای با جمعیت کل کشور داشته باشیم شاغلان این رشته رقم بسیار اندکی را به خود اختصاص داده اند. از آن جا که این یک هنر شاخصه های بومی و محلی دارد می توان به راحتی و بدون هزینه کرد بهایی برای مکان یا کارگاه، درون منازل مسکونی به تولید آن پرداخت.

رهبر معظم انقلاب در بازدیدی که از یکی از نمایشگاههای صنایع دستی در همدان داشته اند. فرموده اند: صنایع دستی می تواند قطب دوم اقتصاد کشور باشد

بنابراین وقتی ما حمایت شخص اول مملکت را داریم می توانیم با برنامه ریزی هوشمندانه جایگاه از دست رفته جهانی خود را مجدداً به دست آوریم. متاسفانه بسیاری از این هنر و صنعت ها برای عموم معرفی نشده اند و در حقیقت یکی از علل مهم کم رنگ شدن صنایع دستی عدم معرفی جامع و مطلوب این هنراست، مهاجرت هنرمندان بومی و محلی به شهرها و روی آوردن به شغل های غیر هنری، تکیه بر درآمدهایی که از فروش نفت و گاز به دست می آیند، سرازیر شدن کالاهای ارزان قیمت و بی کیفیت سایر کشورها به ویژه چین که از نیروی ارزان کار برخوردارند و الخ... ضربه ای مهلک بر پیکر ضعیف صنایع دستی کشور بوده است.

حتی به غیر از چین در آسیا کشورهایی همچون هند، تایلند، سریلانکا به موفقیت های زیادی در به دست آوردن بازارهای فروش داشته اند.

ازاین رو نقش روابط عمومی ها درتوسعه وترویج صنایع دستی بسیار حائز اهمیت است. معمول ترین تعریفی که از روابط عمومی دراین زمینه می توان ارائه داد این است که : روابط عمومی پل ارتباطی یک سازمان یا دستگاهی است که وظیفه برقراری تعامل با درون و بیرون سازمان با عموم مردم و هنرمندان را برعهده دارد، اگرچه وظایف زیادی برای روابط عمومی تعریف شده که این جا صرفاً به مقوله اطلاع رسانی و تبلیغات پرداخته می شود.

یکی دیگر از موارد مهم در راستای رسیدن به اهداف روابط عمومی، اطلاع رسانی مناسب، افکارسنجی و آگاه شدن از نیاز و خواسته های جامعه مخاطب است که معمولاً عموم مردم هستند، در سایه همین تحقیقات است که می توان برای گروههای هدف برنامه ریزی مناسب کرد و براساس توان خرید و سلیقه مشتریان برای تولیدات صنایع دستی برنامه ریزی کرد وقطعاً سلیقه و خواسته کشورهای مختلف دنیا با هم متفاوت خواهد بود.

امروزه تبلیغات به منزله نوعی سرمایه گذاری است و بخشی از تولید کالا محسوب می شود، این تصور که تبلیغات هدر رفتن سرمایه است، اندیشه کارآمدی نیست. البته نظر کسانی هم که صرفاً تبلیغات را عامل اصلی موفق شدن می دانند، پسندیده نیست چرا که افزودن بر کیفیت کالا، برطرف کردن نقایص و نقاط ضعف ،توسعه ی خدمات پس از فروش و ارائه تسهیلات از مهم ترین عوامل بعد از معرفی، تبلیغات و تولید یک کالاست که نهایتاً نظر مشتری دائمی و اعتماد وی را جلب می کند.

اگر ما امروزه شاهد موفق شدن و ماندگار شدن برندهای معروف و مشهور اقتصادی هستیم، باید رمز موفقیت آنها را در قاطعیت عمل کردشان به مواردی که ذکر شد، جستجو نماییم. این شرکت ها همزمان بااطلاع رسانی و تبلیغات مناسب بر کیفیت محصولات خود می افزایند و با ارائه آینده ای روشن، نظر مشتریان خود را برآورده می کنند.

وقتی صحبت از یک اثر دستی می کنیم از جایی که این تولید کاملاً متفاوت با سایر محصولات تولیدی دنیاست ، قطعاً بهتر خواهیم توانست جای خود رادر دل خریداران باز کنیم چرا که این اثر با حس، ذوق و سلیقه ی هنرمندانی با احساس خلق شده. اگر کمی تامل در طرح و نقش، فرم و محتوای این آثار داشته باشیم و اگر این آثار به شکل مطلوبی معرفی شوند با بهره گیری از جدیدترین متدهای تبلیغاتی بی تردید خیلی زودتر از سایر کالاهای صنعتی جای خود را در بین مشتریان و بازارهای جهانی باز خواهند کرد.

یکی دیگر از معیارهای اصلی که هم به معرفی بیشتر صنایع دستی کمک می کند و هم به حفاظت و نگهداری آن، بسته بندی مناسب است. بدون شک بسته بندی مطلوب یکی ازضعف های اصلی جمیع صادرات محصولات نفتی وغیر نفتی کشور ما به شمار می رود. به عنوان مثال بنده چند روز پیش ماموریتی به شهر زنجان داشتم صنایع فلزی دستی زنجان به ویژه چاقو مهم ترین سوغات و یا هنر دستی این شهر ازدیرباز تا به امروز بوده است. در آن جا شاهد چندین مورد بسته بندی و یا ارائه این اثر دستی ارزشمند در کاغذ روزنامه ها بودم. بسیار تاسف خوردم که این کالا با چه مرارت و چه سختی تولید شده و با قیمت بسیار مناسب روانه ی بازار شده ولی اصلاً به شکل مناسب و در خور توجهی به مشتری عرضه نمی شد. البته این مورد صرفاً به عنوان مثال ذکر شد. متاسفانه در تمامی نقاط ایران اوضاع بر همین منوال است و به ندرت یا هر از گاهی می توان شاهد بسته بندی های مناسبی بود. در نتیجه وقتی تبلیغات ضعیف باشد و بسته بندی مناسبی هم وجود نداشته باشد، اصلاً نبایستی توقع داشت که بازار فروش بیشتری به دست آورد.

اطلاع رسانی و تبلیغات اشکال مختلفی دارد. در عصر ارتباطات امروزی استفاده از اینترنت اولین ابزار موثر است. استفاده از امکانات صدا وسیما، جراید کثیرالانتشار پوستر، بروشور و کاتالوگ و خیلی موارد از این دست ما را به اهداف مان نزدیک تر خواهد کرد. وقتی که سرعت بیشتری به کارها بدهیم و سعی کنیم همیشه حرف اول را ما گفته باشیم اهداف مذکور در دسترس ما قرار خواهند گرفت.

درخاتمه با برشمردن راهکارهایی برای خروج از وضعیت نابسامان وضعیت صنایع دستی ایران در جهان همت تمامی اصحاب رسانه را طلب می نماییم تا به یاری صنایع دستی و هنرهای سنتی ایران بیایند، چرا که معقدم نقش رسانه درساماندهی معضلات بسیار موثر و حیاتی است. راهکارهای پیشنهادی برای خروج از بن بست:

1- اطلاع رسانی و تبلیغات مناسب و بهره گیری از روشهای نوین در بازاریابی

2- بسته بندی مناسب با توجه به نوع اثر دستی

3-قرار گرفتن ردیف های اعتباری و حمایتی در فصل های اصلی توسعه صادرات غیر نفتی

4-حضور هنرمندان با آثارشان در نمایشگاههای داخلی و به ویژه خارجی همانند نمایشگاه صنایع دستی میلان ایتالیا که معمولاً بیش از 100 کشور صاحب هنر در آن شرکت می کنند. هر اثر هنری نماینده و سفیر فرهنگی آن کشور است که علاوه بر ایجاد فرصت برای بازار فروش و ارزآوری معرف تاریخ هنری آن کشوراست.

5-برنامه ریزی برای ورود پیدا کردن صنایع دستی به زندگی روزمره مردم

6-حمایت از سازمانهای مردم نهاد، انجمن های میراث فرهنگی، اتحادیه های صنایع دستی، واگذاری امور به این بخش ها و کاهش تصدی گری دولت

7- انجام پژوهش و تحقیقات پایه ای و مصداقی ازوضعیت موجود و ارائه راهکارهای نوین در بازارهای هدف

8- ملزم کردن ادارات، بانک ها به خرید صنایع دستی جهت اهداءنمودن

البته این بند مصوبه دولت نیز بوده که اگر اجرایی شده خیلی ضعیف بوده است.

9- حمایت چشمگیر دولت ازمشاغل خانگی به طرق مختلف ازجمله بیمه هنرمندان

10- قرار گرفتن آموزش و آشنایی با صنایع دستی و هنرهای سنتی در دروس ابتدایی، متوسطه و ایجاد کارگاههای آموزشی این هنرها در اموزشگاهها

11-بازاریابی به قاعده و درست در بازار هدف های داخلی و خارجی

12-ارائه راهکارهایی برای تشویق کارآفرینان صنایع دستی

13-تدوین آموزش های مجازی و اینترنتی برای رشته های خاص که کمتر نیاز به کارگاه دارند.

14-تاسیس دانشکده ویژه صنایع دستی و ایجاد تنوع در رشته های دانشگاهی

15-مزین شدن ویترین ها وقفسه های ادارات و موسسات به صنایع دستی ایران به جای کالاهای لوکس خارجی

16-ساماندهی جمعه بازارهای صنایع دستی در سراسر کشور

17-ارائه ی راهکارهای جهت جلوگیری از ورود جناس بی کیفیت خارجی به ویژه چین

18-ارائه تسهیلات کارت خرید صنایع دستی برای عموم مردم

19- تاسیس موزه های صنایع دستی به ویژه هر شهر در سطح کشور

20-راه اندازی مستمر کارگاههای صنایع دستی و هنرهای سنتی به صورت فروشگاه و نمایشگاه در تمامی آثار و بناهای تاریخی که ازبازدید کننده برخوردارند و تمامی واحدهای اقامتی و بین راهی کشور

*مدیرروابط عمومی میراث فرنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی

انتهای پیام/